Justyna Sikora
Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy
im. Jana Kochanowskiego w Kielcach
Instytut: Pedagogiki i Psychologii
Zakład: Pedagogiki Ogólnej i Teorii Wychowania



PROGRAM NAUCZANIA

Przedmiot: SYSTEMY PEDAGOGICZNE


Kierunek studiów: PEDAGOGIKA

Specjalność: – edukacja wczesnoszkolna i przedszkolna z terapią pedagogiczną
    – edukacja wczesnoszkolna i przedszkolna z nauczaniem języka angielskiego

Przedmiot realizowany na roku:  I studiów stacjonarnych I stopnia

       
Liczba godzin:
         – 10 h ćwiczeń (+projekt własny)

Forma zaliczenia: Zaliczenie z oceną (ćw.)
   



CELE STUDIOWANIA:
1. Wprowadzenie studentów w kulturę naukową pedagogiki przez ukazanie różnorodności i złożoności współczesnych kierunków i orientacji pedagogicznych.
2. Przygotowanie studentów do dostrzegania i samodzielnego rozwiązywania problemów teoretycznych i praktycznych w działalności pedagogicznej.
3. Opanowanie umiejętności krytycznej analizy odmiennych koncepcji wychowania, która ułatwia poszukiwanie własnej pedagogiki (pedagogii) ze świadomością jej racjonalnych założeń i konsekwencji.
4. Doprowadzenie do krytycznego i refleksyjnego wzbogacania i tworzenia własnego, indywidualnego stylu działań pedagogicznych studentów.

TEMATYKA ĆWICZEŃ
I. Wprowadzenie do zajęć. Racjonalność adaptacyjna i emancypacyjna w pedagogice
1.    Założenia pedagogiki tradycyjnej w ujęciu Johanna Friedricha Herbarta i jej echa we współczesnych koncepcjach pedagogicznych
•    Historia życia J.F. Herbarta i jej znaczenie dla rozwoju koncepcji pedagogicznej
•    Cel i środki wychowania
•    Idee moralne w procesie wychowania
•    Stopnie formalne nauczania
•    Relacje wychowawcze w szkole tradycyjnej
Literatura:
Hejnicka-Bezwińska T.: Pedagogika ogólna. Warszawa 2008; ss. 108-112
Herbart J.F.: Pedagogika ogólna wywiedziona z celu wychowania. Warszawa 2007
Kupisiewicz C.: Podstawy dydaktyki ogólnej. Warszawa 1994; ss. 36-40
Kwieciński Z., Śliwerski B. (red.): Pedagogika: podręcznik akademicki. T. 1. Warszawa 2003; ss. 205-210
Okoń W.: Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej. Warszawa 1996; ss. 38-40

2. Afirmacja wolności w pedagogice emancypacyjnej na przykładzie koncepcji deskolaryzacji społeczeństwa Ivana Illicha:
•    Ivan Illich – krótki rys biograficzny,
•    geneza koncepcji,
•    krytyka współczesnych społeczeństw konsumpcyjnych i działających w nich instytucji,
•    szkoła w poglądach I. Illicha,
•    drogi emancypacji społecznej i edukacji (wolne życie we wspólnotach konwiwialnych, odszkolnienie).
Literatura:
Illich I.: Społeczeństwo bez szkoły. Warszawa 1976
Kwieciński Z., Śliwerski B. (red.): Pedagogika: podręcznik akademicki. T. 1. Warszawa 2003; ss. 404-408
Wołoszyn S.: Nauki o wychowaniu w Polsce w XX wieku. Kielce 1998; ss. 109-111
Wołoszyn S.: Źródła do dziejów wychowania. T. III. Ks. II. Kielce 1998; ss. 497-508
Zielińska H.: Neoromantyczne utopie Ivana Illicha. W: Z. Kwieciński (red.): Alternatywy myślenia dla/o edukacji. Warszawa 2000; ss. 239-253

II. Personalizm i jego znaczenie dla współczesnej refleksji o wychowaniu na przykładzie koncepcji ks. Janusza Tarnowskiego
•    Inspiracje pedagogiczne ks. J. Tarnowskiego
•    Pojęcie i kategorie pseudowychowania
•    Ujęcie procesu wychowania według ks. J. Tarnowskiego
– Pojęcie i cele wychowania
– Wychowanie jako spotkanie i jego wymiary
– Właściwości procesu wychowania
•    Dialog jako podstawowa metoda porozumiewania się wychowawcy z wychowankiem
– Warunki zaistnienia i powodzenia dialogu
– Rodzaje dialogu (jako metoda, proces i postawa)
– Formy dialogu (rzeczowy, personalny, egzystencjalny)
Literatura:
Kwieciński Z., Śliwerski B. (red.): Pedagogika: podręcznik akademicki. T. 1. Warszawa 2003; ss. 258-260
Śliwerski B.: Współczesne teorie i nurty wychowania. Kraków 2004; ss. 61-73
Tarnowski J.: Jak wychowywać? Warszawa 1993
Tarnowski J.: Trzej mistrzowie dialogu. W: J. Piekarski, B. Śliwerski (red.): Edukacja alternatywna: nowe teorie, modele badań i reformy. Kraków 2000; ss. 92-100

III. Potrzeba afirmacji podmiotowości, wolności i kreatywności we współczesnym systemie pedagogicznym. Założenia pedagogiki radykalnego humanizmu Ericha Fromma
•    Geneza i rozwój koncepcji pedagogicznej E. Fromma
•    Podstawowe pojęcia w koncepcji E. Fromma (bliskość, wrogość i ich typy)
•    Charakterystyka wychowawców o dominującej orientacji biofilnej i nekrofilnej
•    Proces wychowania i edukacji
        – Wartości afirmowane w procesie wychowania i nauczania
– Szkoła humanistyczna
    – Relacje wychowanek – wychowawca
    – Rola i zadania pedagoga humanistycznego
•    Cechy „zdrowego społeczeństwa” w ujęciu E. Fromma
•    Być czy mieć – współczesny konflikt wartości w życiu i edukacji
Literatura:
Fromm E.: Mieć czy być. Poznań 1999
Fromm E.: O sztuce miłości. Warszawa 1992
Śliwerski B.: Współczesne teorie i nurty wychowania. Kraków 2004; ss. 221-241

IV. Bez autorytaryzmu w pedagogice – Wychowanie bez porażek Thomasa Gordona
•    Przybliżenie sylwetki T. Gordona.
•    Poglądy T. Gordona na dziecko, rodziców i ich wzajemne relacje.
•    „Symetryczne stosunki ludzkie” jako kluczowe pojęcie w koncepcji T. Gordona.
•    Fałszywe mity o dzieciach i wychowawcach.
•    Metoda „wychowania bez porażek”:
o    konflikt w ujęciu T. Gordona,
o    zasady rozwiązywania konfliktów,
o    fazy radzenia sobie w sytuacji problemowej.
•    Zadania wychowawcy w pedagogice nieautorytarnej.
•    Skuteczność stosowania metody bez porażek.
Literatura:
Gordon T.: Wychowanie bez porażek. Warszawa 1991
Gordon T.: Wychowanie bez porażek w praktyce. Warszawa 1994
Śliwerski B.: Współczesne teorie i nurty wychowania. Kraków 2004; ss.137-154
Wołoszyn S.: Źródła do dziejów wychowania. T. III. Ks. II. Kielce 1998; ss. 367-403

V. Pedagogika serca
•    Działalność i twórczość pedagogiczna Marii Łopatkowej
•    Geneza i główne cele nurtu
•    Podstawowe założenia i zasady koncepcji:
        – afirmacja miłości punktem wyjścia w relacjach wychowawczych,
        – ujęcie procesu wychowania,
        – efekt adiaforyzacji,
        – władza a piecza rodzicielska,
        – rola wzorów osobowych w procesach kształcenia i wychowania.
Literatura:
Dymara B., Łopatkowa M., Pulinowa M., Murzyn A.: Dziecko w świecie wartości. T.2: Poszukiwanie ładu umysłu i serca. Kraków 2010
Łopatkowa M.: Pedagogika serca. Warszawa 1992
Śliwerski B.: Współczesne teorie i nurty wychowania. Kraków 2004; ss.137-154

V. Zaliczenie przedmiotu – kolokwium sprawdzające znajomość głównych założeń omawianych koncepcji, umiejętność krytycznego odniesienia się do poznanych teorii, wskazanie możliwości zastosowania ich w działalności dydaktyczno-wychowawczej a także umiejętność porównania – wskazanie elementów wspólnych i różnych w poszczególnych koncepcjach.

Całościowy wykaz literatury
LITERATURA PODSTAWOWA:
1.     Kwieciński Z., Śliwerski B. (red.): Pedagogika: podręcznik akademicki. T. 1 i 2, Warszawa 2003
2.     Śliwerski B.: Współczesne teorie i nurty wychowania. Kraków 1998
3.     Śliwerski B. (red.): Pedagogika: podstawy nauk o wychowaniu. T. 1. Gdańsk 2006
4.     Wołoszyn S.: Nauki o wychowaniu w Polsce w XX wieku. Kielce 1998
LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA:
5.     Baranowicz K. (red.): Pedagogika alternatywna: dylematy praktyki. Kraków 2000
6.     Czerepaniak-Walczak M.: Między dostosowaniem a zmianą. Elementy emancypacyjnej teorii edukacji. Wyd. US, Szczecin 1995
7.     Dauber H. Podstawy pedagogiki humanistycznej. Kraków 1997
8.     Kwieciński Z. (red.): Alternatywy myślenia o/dla edukacji. Warszawa 2000; s. 5-12 i s. 21-66
9.    Matyjas B., Ratajek Z., Trafiałek E.: Orientacje i kierunki w pedagogice współczesnej: zarys problematyki. Kielce 1999
10.    Milerski B., Śliwerski B. (red.): Leksykon PWN. Pedagogika. Warszawa 2000 (wybór haseł przez studenta)
11.    Okoń W.: Dziesięć szkół alternatywnych. Warszawa 1997
12.    Piekarski J., Śliwerski B. (red.): Edukacja alternatywna: nowe teorie, modele badań i reformy. Kraków 2000 (wybór własny studenta)
13.    Szkudlarek T., Śliwerski B.: Wyzwania pedagogiki krytycznej i antypedagogiki. Kraków 2000; cz. pierwsza i trzecia
14.    Śliwerski B.: Przekraczanie granic wychowania: od pedagogiki dziecka do antypedagogiki. Łódź 1992
15.    Wojnar I., Kubin J. (red.): Edukacja wobec wyzwań XXI wieku. Warszawa 1997
16.    Wosik E. (red.): Zmiany w systemie oświaty: wyniki badań empirycznych. Warszawa 2002
17.    Artykuły z wybranych czasopism pedagogicznych, np.:
– „Edukacja”
– „Kwartalnik Pedagogiczny”
– „Wychowanie na Co Dzień”